Á hvaða grunni byggir frjálshyggja?

Frjálshyggja byggir á lögmálinu um ágengni (e. non-aggression principle), en margir hafa þróað þetta hugtak, s.s. Hoppe, Rothbard, Rand, Mises, Hayek o.fl. Þetta lögmál byggir í raun á öðrum fjórum lögmálum. Þessar reglur eru allar til þess fallnar að koma í veg fyrir átök milli manna vegna takmarkaðra náttúruauðlinda. 

1. Lögmál um eignarrétt eigin líkama, en einstakur líkami er augljóslega mjög takmörkuð auðlind, þ.e. einungis eitt eintak er af hverjum. Einstaklingi er frjálst að fara með eigin líkama að vild. Ef einhver vill hafa eitthvað með líkama annars einstaklings að gera, eða segja, er nauðsynlegt að fá samþykki þess einstaklings er um ræðir. Jafnframt væri hægt að spyrja; ef ég á ekki minn líkama, hver væri þá réttmætur eigandi hans? Augljóst er að ef þessi regla væri ekki virt, myndi það leiða til átaka á milli manna.

2. Lögmálið um eignarrétt á ónýttum, takmörkuðum náttúruauðlindum. Allir menn, sem blanda vinnu sinni við eitthvað í náttúrunni, eða eigna sér með annars konar hætti það sem ekki áður hefur verið nýtt, teljast réttmætir eigendur þeirra auðlinda. Hér má spyrja, ef ekki sá fyrsti, sem gerði tilkall sem eigandi, hver þá? Varla sá sem kemur næstur, og heldur ekki þeir í sameiningu. Frávik frá þessari reglu væri uppspretta átaka. Þetta er auðvitað töluvert flóknara, maður sem hefði komið fyrstur að hafinu hefði þannig ekki getað slegið eign sinni á það allt, en látum nánari skoðun ekki þvælast fyrir okkur hér.

3. Lögmálið um eignarrétt á afurðum. Sá sem nýtir vinnu eigin líkama til að framleiða eitthvað úr þeim auðlindum sem hann hefur gert tilkall til, og telst réttmætur eigandi að, verður jafnframt eigandi afurðanna sem af þeirri vinnu allri hlýst, að því gefnu að hann skemmi ekki með háttsemi sinni eigur annarra einstaklinga. Aftur má spyrja, ef ekki sá sem vann verkið, hver þá?

4. Lögmálið um eignaskipti. Eignaskipti, hvort heldur er á takmörkuðu náttúruauðlindunum, eða afurðunum sem hlýst af vinnu manns við þessar auðlindir, geta einungis farið fram með samþykki þeirra tveggja, eða fleiri aðila, sem að viðskiptunum koma. Augljóst er að brot á þessu lögmáli myndu leiða til mikilla átaka.

Kúgun er augljóslega sú háttsemi eins, eða fleiri aðila, til að fá einn, eða fleiri aðila til að gera eitthvað gegn sínum vilja. Ekki er nauðsynlegt fyrir kúgarana að vera meirihluti heildar. Kúgarinn getur verið einn, hann getur verið 10 einstaklingar eða hann getur verið meiri hluti þjóðar, en slík háttsemi er jafnan talin í lagi í lýðræðisþjóðfélögum nútímans. Augljóst er að slík háttsemi er brot á lögmálinu um ágengni. 

Þannig er skattheimta ríkis kúgun. Enginn myndi sjálfviljugur afhenda fé sitt einhverjum sem hann þekkir ekki neitt, og veit í raun lítið hvað hann er að fá í staðinn. Ríkið beitir valdi og hótunum (sumir tala um að skattgreiðandinn sé með byssu beint að höfðinu, en það á vissulega ekki við í bókstaflegum skilningi) um refsingu ef ekki sé greitt. Setjum dæmið upp með þeim hætti að ég færi heim til þín, lesandi góður, og heimtaði af þér fé, vegna þess að mig vantaði pening fyrir nauðsynjum. Þú myndir hugsanlega láta féð af hendi sjálfviljugur, en líklegri niðurstaða væri að ég uppskæri hlátursköll. Ég myndi þá hafa í hótunum við þig, segja að ég myndi læsa þig inni, eða beita þig fjársektum. Þú myndir að öllum líkindum hlæja ennþá hærra. 

Það skiptir engu máli þó svo að þeir sem banki upp á séu meirihluti einhverrar heildar, sem kallar sig ríki. Kúgunin er sú sama, hvort heldur 1, 10 eða 100.000 manns banka uppá.

Margir benda á að í gildi sé sáttmáli sem við köllum stjórnarskrá. Kannast þú við að hafa kvittað upp á það plagg? Mig rekur ekki minni til þess. Og augljóslega eru ekki allir á eitt sáttir við það, endar var hávær hópur sem vildi umturna þessu plaggi. Hversu gott er það því í raun? Það hefur vissulega komið okkur þangað sem við erum, en hvar hefðum við verið án þess? Værum við mögulega komin lengra?

Við lifum á sósíalískum tímum, þrátt fyrir tilraunir margra til að benda á hið gagnstæða. Auðræðið, sem mörgum vinstri manninum verður tíðrætt um, er enda tilkomið vegna þess sósíalíska peningakerfis sem við búum við. Það er enginn kapítalismi við lýði á vesturlöndum. Reglur ríkja koma í veg fyrir að frjáls markaður fái að sinna hlutverki sínu á markvissan hátt; með því að miðla upplýsingum um hagkerfið. Allar hindranir ríkisvaldsins á miðlun þessara upplýsinga valda því að þær skila sér ekki á rétta staði, samkeppni er hindruð, stór fyrirtæki hafa tangarhald á mörkuðum, enda eru þau stærstu leikendur í valdakerfinu, sem miðar að því að viðhalda óbreyttu ástandi. Þau segjast öll fagna samkeppni, en það er bara í orði, sjaldan á borði. Nærtækt dæmi er auðvitað frumvarp Vilhjálms Árnasonar, þingmanns Sjálfstæðisflokksins, sem miðar að því að gera sölu áfengis í verslunum frjálsa. En stóru leikendurnir, SA, Vífilfell og Ölgerðin, eru á móti frumvarpinu með þeim rökum að það taki ekki á markaðshlutanum.

Það er hárrétt sem margir halda fram, að frelsi snúist ekki um að allir geri það sem þeim sýnist. En einstaklingum á að vera frjálst að haga sínu lífi innan marka þeirra lögmála sem ég hef útlistað hér að ofan. Og fari hann eftir þeim, er ekki hægt að halda því fram að hann hagi sér eins og honum sýnist. Hann verður ávallt að gæta að rétti annarra. Slíkt er algjört grundvallaratriði. Menn mega aldrei, með háttsemi sinni, brjóta gegn sömu réttindum annarra. Að því leiðir jafnframt að sú háttsemi, að meina öðrum að haga sér með þeim hætti, sem skaðar í engu neinn, nema mögulega þá sjálfa, er algjört brot á ofangreindum lögmálum.